Saka Kuşları

Saka kuşu (carduelis carduelis, european goldfinch eng.) ispinozgiller familyasından taneci, ötücü bir kuş türü .
Morfolojik Yapı: Yüzün ön kısmında kırmızı renkli maske , kanat teleklerinin yanlarındaki sarı şerit ve göz ve başın üstünden boyun altına kadar uzanan siyah bir atkı bulunur.Vücut kahve tonlarında tüylerle bezenmiştir,kanat telekleri siyah ve üstünde beyaz benekler mevcuttur,kuyruk yine siyah ve uç kısmında 4-6 adet beyaz benek (badem) bulunur, karın altı beyazdır, renk ana hatları ile böyle olmakla beraber mevsim cins ve beslenme rejimine göre değişiklik gösterebilir.
Cinsleri: Her yöreye ait yerli sakalar olmakla beraber göçle gelen değişik cinsleri de mevcuttur.

Anadolu sakası (kömürcü, dikencil, kınalı):

Küçük boyutlu hareketli ve insana yakın bir cinstir.Kafese alıştırılması ve yavru alınması kolaydır.

Akdeniz sakası (Akhisar, Antalya,İzmir,Çukurova sakası):

Akdeniz e kıyı bölgelerde yetişen ılıman iklime uyum sağlamış erken eşe gelen ve melez alınması en kolay olan cinstir.

Sibirya Sakası (c.carduelis major, kasım sakası ,geçim sakası):

Türün en iri ve en güzel görünüşlü olanıdır adından anlaşılacağı gibi yazları Rusya steplerinde ürer ve çoğalır,sert geçen iklim şartlarını atlatmak için Kuzey Afrika ya göçer bu göç Kasım Aralık aylarına denk gelir ve göç yolları üzerinde yakalanabilir . Kafese en zor alışan en yabani cinstir melez alınması da zordur.

Ak gerdan sakası:

Gaga altından boyun altına kadar ki bölümde beyaz şerit bulunur ve bu bölgedeki siyah şalı keser, yine bir göç sakasıdır özellikle Marmara bölgesinde çokça yakalanır.

Himalayan sakası:

Renk ve ötüşte farklılık gösterir isminden anlaşıldığı gibi Himalaya dağlarında farklılaşmış bir cinstir . Vücut hatları aynı olmakla beraber kafadaki siyah atkı ya silik yada yoktur.

Efsane beyaz saka:

Çokca sözü edilen boyalı olduğu veya mama ile beyazlatıldığı söylenen bu saka aslında genetik olarak her canlıda bulunabilen albinizm sonucudur dikkat edilirse göz rengi kırmızıdır aynı kuş dükkanlarındaki kırmızı gözlü beyaz muhabbet kuşları gibi . Halihazırda İtalya da bu rengi üreten Angelo Fumigalli ile sıkça mailleşmekte ve üretim teknikleri konusunda bilgi alışverişinde bulunmaktayım.

Yaşadığı yerler: Avrupa, Batı Asya ve Kuzey Afrika , fundalıklar, makilikler,Sibirya stepleri,dikenlik açık alanlar ve akarsu başları.Şehir yaşamına da uyum sağlayanlar mevcuttur.
Beslenme biçimi : Senelik bitki türlerinin tohumları,çeşitli meyveler,küçük böcek larvaları(seyrek),özellikle dikenli bitkilerin yağlı ve yüksek protein içeren tohumları ile beslenir,temel olarak taneci gaga yapısına sahiptir.
Ömrü: Doğal ortamında 6-8 yıl, kafes şartlarında 14 seneye kadar yaşayanı mevcuttur.
Cinsiyet ayrımı: Erkekler iri, parlak tüylü,daha uzun gagalıdır,kına renkli maskesi göz dikey hizasının arkasına kadar uzanır,gaganın başla birleştiği bölümdeki bıyık benzeri tüyler siyah renklidir,ayrıca kanatların beden ile birleştiği bölümdeki üst yüzey tüyleri erkeklerde koyu dişilerde kahverengine kaçar.Solda görülen kuş dişi sağdaki ise bir erkek

Üreme ve Çoğalma: Geç ilkbahar Nisan Mayıs ayları,senede 4 karına kadar yavru verebilirler,fincan büyüklüğündeki yuvaya 4-6 adet yumurta yapar genelde hepsini doldurur 14. günde yavrular yumurtadan çıkar .Yavrular yumurtadan çıktıktan 15 gün sonra yuvadan uçar .İlk başta yüz alın ve ense tüyleri boz renklidir ilk tüyde normal rengini alır.

Evcilleştirme: Sakalar önce büyük salmalarda eski sakalar ile veya kanaryalar ile bir hafta kadar barındırılmalıdır, bu işlemin sebebi kuşu yeme alıştırmaktır salmadaki su büyük bir kapta ve taze olmalıdır.Daha sonra çift kafeslerin birine yine eski kuşlarla beraber salınır,normal suluk yanında büyük bir su kabı unutulmamalıdır bundaki amaçta kuşları suluğa alıştırmaktır. Dikkat edilecek bir diğer konu kafese konulan yabani kuştaki stres faktörüdür bunun için suyuna oksitetrasiklin içeren bir preparat ve vitamin konulmalıdır.Unutmayın ki sakayı öldüren strestir. Daha sonra tek kafese alınan saka artık yeme ve suya alışmıştır ne yazık ki bu arada kuşların yarısı telef olmaktadır.Kafesi insan baş seviyesinden otuz santim kadar yukarı asmalı ,doğal gün ışığıyla yatıp uyanması sağlanmalıdır.Kafese salınan kuşa elle dokunmamalı kuşu rahatsız edecek ani hareketlerde bulunulmamalıdır.Saka kafesinin iki yeri vardır biri dışarıda biri içerde dışarı asıldığı yerde kesinlikle rüzgar almamalıdır.Saka kafesi taşınırken yine baştan yukarda taşınması faydalıdır.Belli bir süre sonra yavaş yavaş ötmeye başlar insandan zarar görmeyeceğine inanan saka artık kafes kuşu olmuştur. Kuşunuzun kafesinin altına veya mamalığına kum koymayı ihmal etmeyin altına gazete kağıdı sermeyin bunu yiyip rahatsızlanabilir.Yeşil vermeyi ihmal etmeyin ben nane tercih ediyorum taze meyveler özellikle incir çok sevdiği bir besin türüdür.Gaga taşı verilmeli suyuna haftada bir defayı geçmeyecek şekilde tetrasiklin türü bir antibiyotik konulmalıdır.

Üretim: Kafes şartlarında üretim zordur, Avrupalı üreticiler (ör.Angelo Fumigalli)genelde 2*2*1.1 metre ölçülerinde salmalarda üretim yapmaktadırlar bu salmalara bodur ağaçlar yerleştirmekte ve eşe atılacak dişi ve erkek sakaları Kasım ayında bu salmalara atıp kışı beraber geçirmelerini sağlamaktadırlar.Kafeste üretime uygun çiftler yine kafeste çıkmış dişi ve erkekten olmaktadır yunanlı bir üreticiyle görüşmüştüm o bu özellikte kuşları İtalya'dan getirtip ikinci sezonda zorda olsa birkaç yavru aldığını belirtmişti.



Kafesin içerisine plastik çam benzeri bazı yapma dallar koyarak ortamı doğallaştırmaya çalışmış.Ben ,yumurta toplayıp kanarya ve melez altında çıkaran saka meraklılarından aldığım dişilerle doğadan yakalanmış erkekleri çiftleştirip yavru aldım fakat yumurtaları kendilerine baktıramadım.İtalya'dan bir çift getirtmek için girişimde bulundum fakat İtalya gümrüğü yabani hayvan diye izin vermedi AB ye girersek belki daha kolay olur.

Melezleme: Saka meraklılarının en büyük uğraşı bu yöndedir bunun sebebi melez azmanlığı diye bilinen biyolojik güzelliktir . Melezler hem daha iyi öter hem de daha dayanıklı olurlar. Melez kuş elde etmek için erkek saka x dişi kanarya , erkek kanarya x dişi saka eşleştirilir.Genelde yetiştiriciler ilk şekli kullanır ama ikinci tür eşleştirmeden çıkan yavrular daha güzel olmaktadır .Ben özellikle erkek saka ile kanarya melezleri üzerinde duracağım.Sakanız en azından kışı kafeste geçirmiş ve kafes hayatına uyum sağlamış olmalı Akdeniz,Marmara kıyı şeridi dışındaki bölgelerimizde doğadaki sakalar mart sonu nisan ortalarında bölgesel olarak yaklaşık bir hafta içerisinde eşlenip yumurtaya basmaktadırlar.Bu bölgelerdeki kanaryalarsa sizlerinde bileceği gibi ocak sonu mart ortası gibi eşe gelirler yani sakalarla kanaryaların doğal kızışma ve eş zamanları farklılık göstermektedir .Bu sorunu aşmak için ben Akdeniz 'e kıyı bölgelerden (Mersin, Antalya,İzmir,Manisa) getirdiğim sakaları kullanmaktayım.Saka eşe atılmadan önce kızgın olmalı tünekte klasik yay hareketiyle etrafa meydan okumalı ayak ve gagası beyazlamış olmalı tüyünü düzmüş olmalı ve insana az çok alışmış olmalıdır.Dikkat edilirse Mart Nisan aylarında yakalanan doğal sakaların ayak ve gagaları beyazdır.Kanarya dişi hiç eşe atılmamış olmalı renk olarak sakanın rengine uygun olmalıdır( yeşil, kula, sütlü kula, mozaik,bakıri).O sezon kanarya erkeklerden bir ağız yavru alınmış dişilerde kullanabilirsiniz böylece sakanız biraz daha kızmak için vakit bulacaktır.Sakanızın ve kanaryanızın hazır olduğuna inandığınızda aylardan da Nisan ise dişiyi sakanın kafesine koyabilirsiniz dişi zaten kızgınsa hemen yuvayı örmeye başlayacaktır ve yuvadan her kalktığında eşleşmek isteyecektir (buna yardımcı olmak için bazı melezciler ortamda öten bir erkek kanarya bulundurur)İlk yumurtalar genelde boş olur sabırla ikinci yumurtaları bekleyin eşleri ayırmayın.

Sade tek gözü telli çiftleştirme kafesleri kullanın eşlerin kafesi tenha bir yerde olmalıdır.Saka bazen yumurtalara zarar verebilir veya yavruları besleyebilirde bunu gözlemleyerek gerekirse sakayı kafesten alın.Ben genelde sakaları dişiyi yumurtlattıktan sonra başka dişilere gezdiririm böylece aynı sezonda daha çok yavru alma şansı doğuyor.
Unutmayın melezleme tecrübe kadar şans ve sabır işidir.
Çıkan yavruların bakımı kanarya yavruları ile aynı prosedürde yürütülür.

Melezlerde cinsiyet ayrımı: Temel olarak sakaya benzer, erkekler daha gösterişli ve maskeleri gözün arkasına kadar uzanır. Renkleri daha parlaktır ve kafeste tedirgin olduklarında kafa tüylerini kabartırlar.En önemlisi öterler en azından ders yaparlar,renk maması verildiğinde dahi erkekler daha güzel renklenir.Benim gözlemlerime göre yavrular daha çok erkek çıkmakta.Aşağıdaki resim de soldaki erkek sağdaki ise dişi bir melez.

Önemli not: Saka kuşları nesli tükenen ve koruma altında olan kuşlar olması sebebiyle yakalanması ve avlanması yasak olan hayvanlar kategorisine girmektedir. para ve hapis cezası vardır.